Η λιθίαση του ουροποιητικού αποτελεί τη τρίτη συχνότερη πάθηση μετά τις λοιμώξεις του ουροποιητικού και τις παθολογικές καταστάσεις του προστάτη αδένα.
Ο μέσος δια βίου κίνδυνος δημιουργίας λιθίασης ανέρχεται στο 4-7%.
Η εμφάνιση της νόσου είναι συχνότερη στους άνδρες από τις γυναίκες (αναλογία 3:1 περίπου) με αύξηση της επίπτωσης την τρίτη και τέταρτη δεκαετία της ζωής.


Πολλές θεωρίες έχουν διατυπωθεί για τη δημιουργία της λιθίασης , οι κυριότερες από τις οποίες είναι:

• η θεωρία του matrix
• η θεωρία του υπερκορεσμού
• η θεωρία των αναστολέων της λιθίασης

Με βάση τη χημική σύσταση του λίθου και τη βαρύτητα της λιθιασικής νόσου αναγνωρίζονται οι παρακάτω κατηγορίες λιθιασικών ασθενών:

• Λίθοι ασβεστίου
- πρώτη φορά λιθιασικός ασθενής χωρίς υπολειπόμενη λιθίαση
- πρώτη φορά λιθιασικός ασθενής με υπολειπόμενη λιθίαση
- υποτροπιάζων λιθιασικός ασθενής με ήπια νόσο χωρίς υπολειπόμενη λιθίαση
- υποτροπιάζων λιθιασικός ασθενής με ήπια νόσο και υπολειπόμενη λιθίαση
- υποτροπιάζων λιθιασικός ασθενής με βαριά νόσο με ή χωρίς υπολειπόμενη λιθίαση
- λιθιασικός ασθενής με ειδικό παράγοντα κινδύνου

• Μη ασβεστούχοι λίθοι - φλεγμονώδεις λίθοι
- ουρικό οξύ/ ουρικό Na / ουρικό αμμώνιο
- λίθοι κυστίνης

Ορισμένοι ασθενείς χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή λόγω ειδικών παραγόντων κινδύνου στη πορεία της νόσου:
1. πρώιμη έναρξη της νόσου <25 ετών
2. λίθοι που περιέχουν βρουσίτη
3. ύπαρξη λειτουργικού μονόνεφρου
4. παθολογικές νόσοι που σχετίζονται με λιθίαση (υπερπαραθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός, νεφρική σωληναριακή οξέωση, εντερική παράκαμψη, νόσος Crohn, σύνδρομο δυσαπορρόφησης, σαρκοείδωση)
5. Φάρμακα που σχετίζονται με τη δημιουργία λιθίασης (συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D, σουλφοναμίδες, μεγάλες δόσεις ασκορβικού οξέος > 4gr ημερησίως, τριαμτερένη, ινδιναβίρη)
6. Ανατομικές ανωμαλίες που σχετίζονται με τη δημιουργία λιθίασης (σπογγώδης νεφρός, στένωση πυελοουρητηρικής συμβολής, εκκόλπωμα κάλυκα, επασβεστωμένη κύστη, στένωμα ουρητήρα, πεταλοειδής νεφρός, κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση, ουρητηροκήλη)

Η κλινική διάγνωση της λιθίασης του ουροποιητικού πρέπει να στηριχτεί και στην κατάλληλη απεικόνιση. Η απεικόνιση είναι υποχρεωτική σε ασθενείς με εμπύρετο, μονήρη νεφρό ή σε διαγνωστική αμφιβολία της λιθίασης. Η συνήθης εξέταση περιλαμβάνει α/α ΝΟΚ, υπερηχογραφικό έλεγχο, ενδοφλέβιο ουρογραφία ή χωρίς σκιαγραφικό ελικοειδή αξονική τομογραφία.

• Σε κάθε ασθενή με λιθίαση του ουροποιητικού πρέπει να γίνεται χημική ανάλυση του λίθου καθώς και ανάλυση αίματος και ούρων:
Εξετάσεις αίματος: ασβέστιο, φώσφορο, ουρικό οξύ, αλβουμίνη, κρεατινίνη, κάλιο, νάτριο και παραθορμόνη.
Εξεταση ούρων: γενική ούρων, τέστ κυστίνης, 24ωρη συλλογή ούρων (ασβέστιο, οξαλικά, ουρικό οξύ, κρεατινίνη, κιτρικά, μαγνήσιο, ουρία,  κάλιο, νάτριο φωσφόρος).